Το "Μέσα" του Παπαϊωάννου στο Παλλάς

Εχθές ήταν η πρεμιέρα της νέας παράστασης του Δημήτρη Παπαϊωάννου, του "Μέσα", στο Παλλάς. Χάρη στον φίλο μου τον Άρη (thanks pal) που είναι πάντα καλεσμένος στα μεγάλα καλλιτεχνικά γεγονότα και που σχεδόν πάντα με καλεί και μένα (γιου γκο μπόη), κατάφερα να εξασφαλίσω την πολυπόθητη πρόσκληση και να πάω.

Οι οδηγίες ήταν σαφείς. Η παράσταση θα ξεκινούσε στις 5 και 30 το απόγευμα και θα τελείωνε στις 11 και 30. Εμείς μπορούσαμε σε αυτό το εξάωρο να πάμε ό,τι ώρα θέλαμε, να φύγουμε στο ενδιάμεσο, να ξαναέλθουμε, να ξαναφύγουμε. Γενικά υπήρχε ελευθερία και ευελιξία, και στο πότε αλλά και στο που - μπορούσε να κάτσεις όπου θες, να αλλάξεις θέση, να σταθείς όρθιος... Αυτό είναι εξάλλου το "επαναστατικό" της παράστασης.

Συναντηθήκαμε με τον Άρη λοιπόν έξω από το Παλλάς στις 6 και 30, μετά την εκπομπή του στον 9,84. Είχε φροντίσει να πάρει τα εισιτήριά μας, που ήταν ονομαστικά (βασικά κάποιος είχε γράψει με στυλό το ονοματεπώνυμο μου πάνω στο δικό μου) και έτσι προχωρήσαμε να μπούμε κατευθείαν. Στην είσοδο οι μαυροφορεμένοι νεαροί και νεαρές του Παλλάς (χάλια στολές, λες και είναι στην ρεσεψιόν του Ά Νεκροταφείου) σου περνάνε το εισιτήριο από αναγνώστη bar code... και ύστερα μπαίνεις!

Η είσοδος είναι αν μη τι άλλο πολύ εντυπωσιακή. Οι συντελεστές της παράστασης έχουν εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες της τεράστιας σκηνής του Παλλάς και μπαίνοντας στην αίθουσα σαν να σου κόβεται η ανάσα από αυτό που βλέπεις. Είναι το εσωτερικό ενός λιτού, μινιμαλιστικού, σχεδόν καλογερίστικα άδειου διαμερίσματος, και της θέας στην πόλη που έχει η βεράντα του. Φυσικά, το διαμέρισμα είναι ρετιρέ, είμαστε μεγαλοαστοί, μην ξεχνιόμαστε, εξ ου και κάνουμε/απολαμβανουμε τέχνη.

Το εντυπωσιακό είναι ότι όλο αυτό το πράγμα είναι έτσι τοποθετημένο και φτιαγμένο που σου δίνει μία αίσθηση προοπτικής σπούκη σχεδόν. Είναι λίγο σαν μαγεία και σαν ψευδαίσθηση. Σου κάνει σαν view master, ενώ είναι δηλαδή πραγματικό, τρισδιάστατο η προοπτική σου προκαλεί την εντύπωση ότι αυτό που βλέπεις είναι αναπαράσταση του 3D , μόνο τεχνητή, όχι αληθινή. Χμφ. Ενδιαφέρουσα ιδέα - η χρήση των τεχνικών μέσων που σου δίδει η πραγματικότητα για να κάνεις την πραγματικότητα να φαίνεται "ψεύτικη"!

Η παράσταση είναι η εξής: Όπως βλέπεις εσύ το εσωτερικό του διαμερίσματος, μπαίνουν σε αυτό από την πόρτα του που βρίσκεται στα αριστερά, νέοι και νέες μέχρι 40 χρονών. Όλοι είναι ντυμένοι με τζιν, λιτά άχρωμα μπλουζάκια και πανωφόρια και όλοι κρατάνε bag-packs. Μπαίνουν λοιπόν στο δωμάτιο, ας πούμε σαν να επιστρέφουν από την δουλειά τους, κρεμάνε το πανωφόρι τους, ανοίγουν το θερμοσίφωνο, προχωράνε προς το κρεβάτι απέναντι από την πόρτα, κάθονται για να βγάλουν τα παπούτσια, σηκώνονται, γδύνονται εντελώς, μπαίνουν στο μπάνιο, κάποιοι κατουράνε ή κάθονται στην λεκάνη για να κάνουν κακά και ύστερα μπαίνουν στο ντους. Και μετά, βγαίνουν από το ντους, στην πόρτα της τουαλέτας σκουπίζονται με μία τεράστια πετσέτα και προχωράνε προς την κουζίνα του διαμερίσματος όπου τρώνε στο τραπέζι. Αφού φάνε, πάνε στο κρεβάτι, κατευθείαν ή με μία στάση στην βεράντα για να δουν την θέα, βγάζουν το σορτσάκι που είχαν φορέσει για να φάνε, ξαπλώνουν γυμνοί στο κρεβάτι, πάντα ανάσκελα, και σιγά σιγά μετακινούνται προς το κέντρο του κρεβατιού όπου εξαφανίζονται (υπάρχει κρυφό άνοιγμα/μηχανισμός στον οποίο πέφτουν μέσα). Και εμφανίζονται λίγο μετά πάλι στην σκηνή.

Τώρα, αυτή η αλληλουχία δράσεων "μπαίνω στο σπίτι, γδύνομαι, κάνω μπάνιο, σκουπίζομαι, φοράω σορτς, τρώω, ξαπλώνω, εξαφανίζομαι" δεν γίνεται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Πότε πότε βλέπεις στην σκηνή 2 ή 3 και μέχρι 7-8 διαφορετικούς ανθρώπους ο καθένας από τους οποίους είναι σε άλλο στάδιο της σειράς, πότε 1 μόνο, πότε πότε 2 που κάνουν το ίδιο ακριβώς ταυτόχρονα. Επίσης, είναι πιθανό κάποιοι από τους ερμηνευτές να εμφανιστούν στην σκηνή σε κάποιο στάδιο της σειράς αυτής, να μην την πιάσουν από την αρχή δηλαδή (να βγουν για παράδειγμα από το μπάνιο και να αρχίσουν να σκουπίζονται, χωρίς να τους έχεις δει να μπαίνουν σε αυτό, ή να εμφανιστούν από την κουζίνα και να ξεκινήσουν να τρώνε). Αυτό είναι η παράσταση, κοντολογίς. Αυτό βλέπεις τις 6 ώρες που κρατά - η θέα από το μπαλκόνι του διαμερίσματος αλλάζει συχνά (πάντα όμως, πρόκειται για γειτονιές της Αθήνας), ενώ ακούγεται ένας βόμβος μόλις αισθητός καθώς και ηχητικά "τοπία" και πότε πότε υπάρχει και κάποια αίσθηση μουσικής που όμως διαρκεί λίγο.

Τεχνικά το όλο πράγμα είναι πολύ καλά ενορχηστρωμένο και οργανωμένο. Ο συντονισμός των ερμηνευτών είναι τέλειος, διάφορα ωραία τεχνικά "κολπάκια" που έχει λειτουργούν άψογα... εντάξει δεν θα περίμενες και τίποτε λιγότερο από την ομάδα που το έστησε. Ειδικά το τέχνασμα με τα ποτήρια που σπρώχνονται στο κενό και πιάνονται τελευταία στιγμή πριν πέσουν στο πάτωμα και σπάσουν (δεν λέω περισσότερα, θα κάνω σπόηλερ) είναι και έξυπνο και πολύ συμβολικό (μην κοιτάς που ακόμα δεν έχω καταφέρει να το ντύσω με νόημα, το υποσυνείδητό μου μου λέει ότι κάτι σημαίνει - και δεν κάνω πλάκα).

Όμως περί τίνος ακριβώς πρόκειται το "Μέσα"; τι θέλει να μας πει ο ποιητής, για να το θέσω λαϊκά; Έχει κάποιο νόημα; Και ακόμα.... Να το δεις; ή να το αφήσεις;

Χμφ χμφ χμφ χμφ... εντάξει, είναι σαφές ότι όλο αυτό έχει κάποιους, πολλούς, συμβολισμούς. Το διαμέρισμα πιθανώς είναι η ζωή η ίδια, που όλοι μπαίνουμε, ο ύπνος στον οποίο όλοι καταλήγουν και το κρεβάτι όπου πέφτουν και μετά εξαφανίζονται είναι ο θάνατος, η τσάντα που κρατάνε μπαίνοντας στο διαμέρισμά είναι η εκπαίδευση που όλοι παίρνουμε στα παιδικάτα μας κλπ κλπ κλπ κλπ κλπ. Όρεξη να έχεις να ερμηνεύεις...

Όπως και να έχει, δεν ξέρω τι μπορεί να πει σε άλλους, μπορώ όμως να πω τι είπε σε μένα: Καταρχήν μου φάνηκε ως μία εξαιρετική απεικόνιση της αμηχανίας και του μουδιάσματος που έχουμε όλοι αυτόν τον καιρό. Η σιωπή, η έλλειψη επικοινωνίας, η απουσία χαράς που βίωσα... είναι πολύ το τώρα μας, στην ελληνική κοινωνία.

Ακόμα, η παράσταση είναι μία πρώτης τάξεως συμπύκνωση της ρουτίνας και της μονοτονίας που (μπορεί να) είναι η ζωή του ανθρώπου αν αυτός δεν κάνει τα κουμάντα του να ζήσει την ζωή του κάπως πιο ολοκληρωμένα και φευγάτα και ουσιαστικά (με όποια υποκειμενικότητα έχουν αυτές οι έννοιες).

Ταυτόχρονα μου γεννούσε και άλλες σκέψεις. Ας πούμε, σκέφτηκα ότι σημαντικό κομμάτι του να βιώσεις την παράσταση είναι και ο τρόπος που μπορείς να την δεις (να μπεις και να βγεις όσο και όποτε θες, δηλαδή). Μήπως αυτό δεν είναι αντίστοιχο με την ελευθερία της ζωής του ανθρώπου; Είσαι ελεύθερος να ακολουθήσεις ό,τι θέλεις σαν νόρμα ζωής, τον δρόμο της αρετής ή της κακίας, της μοναξιάς ή της συνύπαρξης, της εμβάθυνσης ή της επιπολαιότητας...

Καθώς φτάναμε στο τέλος της παράστασης, κατά τις 11 και 25, ήρθαν προς εμάς τους θεατές οι ηθοποιοί και μας είπαν "πρέπει να εκκενώσουμε την αίθουσα, σιγά σιγά να φύγετε... βέβαια η παράσταση θα συνεχιστεί, αλλά το Παλλάς πρέπει να αδειάσει". Νομίζω ότι αυτό το "η παράσταση θα συνεχιστεί" είναι επίσης σημαντικό τμήμα της εμπειρίας. Κάτι θέλει να σου πει η αποχώρηση με την γνώση ότι το διαμέρισμα θα συνεχίζει να είναι γεμάτο κίνηση.... ίσως "αν δεν κάνεις κάτι, αυτό που είδες θα συνεχίσει να γίνεται, η ρουτίνα δεν σπάει αν δεν δράσεις" ή "ό,τι και να κάνεις, η ζωή συνεχίζεται - θα έρθεις, θα φύγεις, η ζωή θα συνεχιστεί".

Αναρωτιέμαι μήπως αν κάτσεις και την δεις όλη την παράσταση μπεις σε κάποιου είδους μάντρα; Εγώ έκατσα μιάμιση ώρα στην αρχή και ακόμα 20 λεπτά στο τέλος και ειδικά στο πρώτο εναμισάωρο συντονίστηκα με ένα ρυθμό αλλιώτικο από τον συνηθισμένο μου, που θα πει ότι αν καθόμουν έξι ώρες ίσως να έμπαινα σε ακόμα πιο άλλη κατάσταση. Ντάξει δεν μπήκα και σε high αλλά "το ένιωσα" ρε παιδί μου, πως το λένε.

Από την άλλη βέβαια, ότι και να κάνεις επί έξι ώρες θα σε βάλει σε mood... και εδώ που τα λέμε ο Άρης που έκατσε όλη την διάρκεια, δεν μου φάνηκε να έχει κάποιου είδους φοβερό elevation (τον παρατηρούσα πολύ προσεκτικά φεύγοντας).... χμφ χμφ χμφ χμφ χμφ χμφ... Να σου πω τώρα και κάτι ακόμα. Οι μεγάλοι, καλοί ψυχαναλυτές λένε ότι τα όνειρα που βλέπουμε, εκτός από την αντικειμενική τους αξία, ότι δηλαδή σηματοδοτούν τι απασχολεί το υποσυνείδητό μας έχουν και μία εξίσου μεγάλη υποκειμενική. Όταν σκέφτεσαι/συζητάς τι όνειρο είδες και το ερμηνεύεις, ουσιαστικά προδίδεις τι σε απασχολεί πολύ εκείνη την φάση της ζωής σου. Ας πούμε, βλέπεις να περνάς ένα ποτάμι, και αν έχεις επαγγελματικά θέματα μπορεί να το ερμηνεύσεις ότι "θέλω να φύγω από αυτήν την δουλειά" ενώ πιχι αν έχεις προσωπικογκομενικά θέματα λες "μου την δίνει ο Μήτσος πια, θέλω να χωρίζω, να περάσω το ποτάμι της σχέσης αυτής να πάω απέναντι".

Κάπως το ένστικτό μου, λοιπόν, μου έδωσε την αίσθηση ότι ο Παπαϊωάννου είχε πρόθεση να φτιάξει έναν καμβά, ουδέτερο σχετικά, αλλά με ερεθίσματα που θα σε ωθούσαν να σκεφτείς και να τον χρωματίσεις με βάση αυτό που είσαι - σε απασχολεί - σε νοιάζει αυτόν τον καιρό. Δηλαδή βλέπεις την παράσταση, και ανάλογα με το τι έχεις στο μυαλό σου και την καρδιά σου, της δίνεις και το αντίστοιχο "σώμα". Πολύ έξυπνο, πολύ ουσιαστικά interactive... μπράβο του για αυτό.

Επίσης, η ερμηνεία που άκουσα ότι στόχος του έργου είναι να δείξει την ομοιότητα των ανθρώπων, πόσο ίδιοι είμαστε στα βασικά και αρχετυπικά... ναι, την δέχομαι σε ένα βαθμό, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ομοιότητα δεν βγαίνει ως θετική, ως αλληλεγύη, ως "είμαστε όλοι αδέλφια". Η αίσθηση της ψυχρότητας και της ρουτίνας που βγάζει αυτό που βλέπεις στο Παλλάς δίδει αρνητική χροιά και τόνο φωνής στην ομοιότητα αυτή, στο κοινό που έχουμε όλοι... Σαν να το στηλιτεύει περισσότερο είναι, παρά σαν να το γιορτάζει.

Και βέβαια, υπάρχει ένα ακόμα σημαντικό "πρόβλημα": Αυτό που βλέπεις είναι αρκετά απογυμνωμένο και ουδέτερο για να το πεις "θέαμα". Αν είσαι adhd (γκούγκλ ητ) θα φρικάρεις. Αν θες ιστορίες με αρχή μέση τέλος, επίσης. Αν για σένα οθόνη ίσον εφέ, πάθη, ανατροπές, φασαρίες και μετά κορύφωση/happy end θα φρικάρεις ξανά μανά. Αν δεν έχεις υπομονή, θα λαλήσεις. Και πάει λέγοντας.

Σκέφτηκα βγαίνοντας από το Παλλάς ότι ίσως ο Παπαϊωάννου βρήκε ένα τρόπο να μας πει "αχ ρε παιδιά, σόρη αλλά νισάφι πια, δεν θέλω άλλο προβολέα πάνω μου, δεν θέλω άλλο Παλλάς, άλλη μαζικότητα. Πάρτε αυτό τώρα από μένα, το λίγο υπερβολικά μινιμαλιστικό, το πολύ ανοιχτό σε ερμηνείες, ώστε εσείς οι πιο ακατάλληλοι να μου θυμώσετε και να με εγκαταλείψετε και να μου μείνουν μόνο οι σκληροπυρηνικοί, οι πραγματικά δικοί μου... και να μπορέσω κ εγώ να γυρίσω στο περιθώριό μου λίγο, ελεύθερος από το βάρος του να πρέπει να γεμίσω το Παλλάς με κυρίες με πομπέ μαλλί, όπως επί 2, και να βρω τον πιο ρηξικέλευθο εαυτό μου...". Αλλά βέβαια, μπορεί να λέω και βλακείες. δεν θα το μάθω ποτέ.

Πάντως, για όποια αξία μπορεί να έχει, ωφείλω να σου πω κάτι: H παράσταση έχει σχετικά κορωμένους πολέμιους, ("τεμπέλικη δουλειά", "φλερτάρει με τον σχετικισμό", "αμήχανη και μουδιασμένη", "περιττή και πλαδαρή και φλύαρη" "ανοικονόμητη χωρίς λόγο στην διάρκειά της" μου είπαν κάποιοι φίλοι που την είδαν στην πρόβα τζενεράλε) αλλά όχι εξίσου φανατικούς υποστηρικτές. Σαν κάπως ακόμα και αυτοί που τους άρεσε, να τους άρεσε από επιείκια - καθώς είσης και διότι καλό είναι να υποστηρίζομε τους πειραματισμούς... ενδεικτικό; Μπορεί.

Και ένας συνειρμός για το τέλος, γιατί σε παρακούρασα: Η αίσθηση στο χώρο των θεατών (με ανθρώπους να σηκώνονται για να φύγουν ή για να αλλάξουν θέση, με άλλους να μπαίνουν, κάποιους να στέκονται όρθιοι για να δουν την σκηνή από άλλη οπτική γωνία) μου θύμισε πολύ έντονα, σχεδόν είναι ταυτισμένη, με την αίσθηση που έχεις στα τσοντοσινεμά! Εκεί, δηλαδή, όπου οι θαμώνες φυσικά δεν κάθονται να δουν την ταινία από την αρχή μέχρι το τέλος αλλά μπαίνουν στην μέση του έργου, ή στο τέλος, βλέπουν λίγο, κάνουν την δουλίτσα τους (την παίζουν ή κάνουν το κονεδάκι με κάποιον άλλο θεατή) και ύστερα σηκώνονται για να φύγουν ή να πάνε στην τουαλέτα να βγάλουν τα μάτια τους. Και μετά ξαναγυρίζουν, μπαίνουν καινούργιοι, άλλοι απλά αλλάζουν θέσεις κ.οκ. Για αυτό, για το ότι δηλαδή ο Παπαϊωάννου έβαλε την αστική τάξη να συμπεριφερθεί σαν να είναι θεατές σε πορνοσινεμά, του βγάζω το καπέλο!

Α, επίτηδες δεν αναφέρομαι στο "γυμνό" της παράστασης, έλεος, δεν είμαστε 12χρονα σε χωριό την δεκαετία του 70, ενήλικες άνθρωποι είμαστε, δεν θα μας σοκάρουν τώρα αυτά που όχι μόνο είναι "φυσικά" αλλά και δεν έχουν καθόλου τέτοια πρόθεση.... Nuff said - α και η παράσταση δεν είναι καθόλου gay φορτισμένη... μην πας δηλαδή για να νιώσεις ότι κάνεις αγώνα και συνδικαλίζεσαι για τα δικαιώματα το ομοφυλόφιλων, ξέχνα το χεχεχε

The verdict: Να το δεις; Να το το δεις, ναι. Αλλά να θυμάσαι δύο πράγματα:

Πρώτον, ότι δεν είναι "θέαμα".

Και δεύτερον ότι στην επίσημη ιστοσελίδα της παράστασης στην ερώτηση "γιατί να έρθω στο Μέσα" η απάντηση που δίδεται από τους συντελεστές της είναι "αυτό το ξέρεις μόνο εσύ". Σόφη απάντηση, ναι - αλλά πολύ, πολύ παρακινδυνευμένη