The British Invasion part 2

Περίληψη προηγουμένου:

το πρόβατο σχεδόν συμπτωματικά μαθαίνει για μία σειρά εργαστηρίων δημιουργικής γραφής που θα κάνει το British Council σε συνεργασία με γνωστό Λονδρέζικο Πανεπιστήμιο. Ως κλασικός Ελληνάρας αποφασίζει να ζητήσει την συμμετοχή του σε όσο το δυνατόν περισσότερα σεμινάρια γίνεται, χωρίς να σκεφτεί καθόλου τα κακόμοιρα παιδάκια στα ιδρύματα που δεν έχουν μανούλα. 

Οι καλοί άνθρωποι του Βρετανικού Συμβουλίου επιβεβαίωσαν την συμμέτοχή του σε 2 σεμινάρια και 1 ανοιχτή συζήτηση. Μετά όμως το τέλος του πρώτου σεμιναρίου που ενθουσίασε το πρόβατο και με αφορμή το γεγονός ότι κάποιοι από τους συμμετέχοντες του δεν ήλθαν.... τι συνέβει; ε; τι;

Επεισόδιο 2ο

Το δίωρο με τον Adam Baron με είχε ενθουσιάσει. Είναι υπέροχο να ακούς "μυστικά" και συμπυκνώσεις σχετικά με την τέχνη που θέλεις να υπηρετήσεις. Άσε που, υποψιάζομαι, επειδή δεν πήγα στο πανεπιστήμιο ποτέ, δεν είχα την ευκαιρία να ζήσω την εμπειρία της οργανωμένης, καλοσχεδιασμένης μάθησης... φαίνεται πως μου έχει μείνει απωθημένο μεγάλο και όποτε είμαι στο receiving end της διαδικασίας της διδαχής αισθάνομαι σαν "τηγανητή πατάτα ανάμεσα σε δύο αυγά μελάτα" (ναι, μόλις έκανα ρίμα, τυχαίο, ορκίζομαι).

Καθώς πήγαινα λοιπόν από τις εγκαταστάσεις του Βρετανικού Συμβουλίου προς το γυμναστήριο, εκεί δα, στο δρόμο, από το κινητό έστειλα mail στους ανθρώπους του για να πω συγχαρητήρια (γαλίφης), πόσο ωραίο ήταν το δίωρο (γαλήφης και καταφερτζής) και τι ωραίο και μπράβο που παίρνουν τέτοιες πρωτοβουλίες (γαλήφης, καταφερτζής, σαρδανάπαλος). Δεν είναι μόνο ότι τα εννοούσα όλα αυτά, είναι και ότι ήθελα να ζητήσω την επόμενη μέρα να μου δώσουν την δυνατότητα να πάω σε ένα σεμινάριο για το οποίο δεν είχαν κρατήσει θέση για μένα. Μετά το πρώτο όμως ήθελα διακαώς να το παρακολουθήσω και σκέφτηκα ότι αν κάποιος τελικά δεν εμφανιζόταν θα μπορούσα να πάρω τη θέση του χωρίς να δημιουργηθεί το κρίσιμο πρόβλημα του υπερπληθυσμού.

Και έτσι, την επόμενη μέρα παρουσιάστηκα στο Μουσεία Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και παρακολούθησα το δεύτερο σεμινάριο από την τριλογία "Προβατόμπιτ - Δη ανεξπέκτεντ Τζούρνη το κρηέτηβ ράητηνκγ".

Το θέμα του ήταν "Πραγματικότητα και Ειλικρίνεια: η χρήση του προσωπικού στην γραφή" και εισηγήτρια ήταν μία πολύ καλοστεκούμενη, με ατέλειωτα πόδια και έξυπνο, ανάλαφρο χαμόγελο, αναγνωρισμένη συγγραφέας η Rachel Cusk (διάβασε εδώ κριτική για το τελευταίο της μυθιστόρημα από την δύο φορές νικήτρια του βραβείου Booker, τη μεγάλη Hilary Mantel παρακαλώ).

Ξεκίνησε με μία σοκαριστική σκέψη (νοτ ρήλη). Ότι αυτό που λέμε "προσωπική γραφή" στην πραγματικότητα δεν είναι ξεχωριστή κατηγορία, ξεχωριστό είδος. Ό,τι και να γράφεις, αστυνομικό, πορνό, διήγημα, για να είναι "δυνατό" οφείλει να είναι δικό σου, προσωπικό, να βγαίνει από μέσα σου. Και για να το αντιστρέψουμε αυτό, κάθε γράψιμο είναι "προσωπικό" αφού ακόμα και αν είναι ρηχό η βασισμένο σε "υλικό" που η κοινωνία σου υπέβαλλε, και πάλι είναι δική σου προσωπική επιλογή η χρήση του.

Η ηλικία επίσης, κάνει την έννοια του "προσωπικού" πολύ διαφορετική. Θυμίσου τον εαυτό σου. Όταν ήσουν 22 σίγουρα είχες πολύ διαφορετική άποψη για το τι είναι "μυστικό", για το τι επιτρέπεται να μαθευτεί από τώρα που είσαι 40άρης - και μάλλον τώρα στα 40, θα είσαι, ελπίζω, πιο άνετος με τις σκοτεινές σου πτυχές... και περισσότερο ικανός να τις "χρησιμοποιήσεις" ως υλικό για μία ιστορία.

Η Cusk μας παρουσίασε μερικά πολύ ενδιαφέροντα concpets σχετικά με το γράψιμο:

• H Αντίθεση ανάμεσα στο ποιοι πραγματικά είμαστε και στο τι προσπαθούμε να κάνουμε/να πετύχουμε 
• Η Αντίθεση ανάμεσα στις ιδιωτικές μας παρορμήσεις, αυτό που πραγματικά θέλουμε να κάνουμε και να είμαστε και τις δημόσιες - αυτό που θέλουμε να δείχνουμε ότι είμαστε, γιατί μας έχουν πείσει ότι είναι τρέντη, αποδεκτό, καλό, κουλ
• Ο φόβος που έχουμε πως δεν είμαστε ενδιαφέροντες από μόνοι μας και ότι οφείλουμε να γίνουμε, αλλάζοντας τον εαυτό μας, σύμφωνα με κοινά αποδεκτά στάνταρτς
• Το να γράφουμε ως μία persona που θεωρούμε ότι είναι πιο ενδιαφέρουσα, συναρπαστική, καθώς πρέπει, εμπορική, οτιδήποτε. Δεν είναι τίποτε από όλα αυτά; Γιατί; Διότι δεν είναι αυθεντική. 

Όλα αυτά λειτουργούν εις βάρος του καλού γραψίματος γιατί μας εμποδίζουν να βάλουμε στο γράψιμό μας την δύναμη που θα του δώσει αυτό που πραγματικά είμαστε. Και έτσι οι λέξεις γίνονται σύμβολα για κάτι πλασματικό, τεχνητό. Γίνονται εργαλεία να είμαστε κάλπηδες. Όμως οι λέξεις μπορούν επίσης, με λίγη προσπάθεια, να γίνουν σύμβολα της αλήθειας; ποιας αλήθειας; αυτής που είμαστε, όπως είναι. Χωρίς αγωνία αν είναι ενδιαφέρουσα ή πρέπουσα.

Πως όμως θα καταφέρουμε να γράψουμε "ελεύθεροι" από αυτό που νομίζουμε ότι περιμένει η κοινωνία από μας, ότι είναι εμπορικό, ότι μας επιτρέπεται; Πως θα γράψουμε αντλώντας υλικό από το πιο δυνατό κομμάτι μας, το αληθινό;

Ένα καλό πρώτο βήμα είναι να δεχτούμε και να μην προσπαθούμε να κρύβουμε τις αδυναμίες μας, την τρωτότητά μας. Για πολλούς από εμάς η έννοια του "εαυτού" κουβαλά κύρος και γόητρο που τρέμουμε μην χάσουμε. Έτσι, αποφεύγουμε να παραδεχτούμε όλα όσα μπορούν να μας τραυματίσουν, περνάμε όλη μας την ζωή προσπαθώντας να αποδείξουμε ότι είμαστε ικανοί για όλα, ότι δεν υπάρχουν πράγματα που απλώς δεν μπορούμε να κάνουμε, που μας ενοχλούν. Και το να λειτουργούμε από αμυντική θέση είναι πραγματικά ολέθριο, είναι λάθος - και όχι μόνο για το γράψιμο.

Όμως... καλά όλα αυτά, ωραία διαβάζονται. Πως καταφέρνεις όμως να είσαι γενναίος απέναντι στις φοβίες σου; Πως φτάνεις στις πηγές του εαυτού σου; Πως καταφέρνεις να κάνεις αυτό που είσαι με αυτό που θέλεις να δημιουργήσεις να εφάπτονται; Πως ξεφορτώνεσαι την επιτήδευση και το ψεύτικο, πως διώχνεις από το γραφείο σου την περσόνα;

Φαίνεται (και εδώ αντλώ και από την μικρή πείρα μου) πως χρειάζεται γενναιότητα, επιμονή αλλά και ένα μικρό πρακτικό κόλπο. Ημερολόγιο. Αυτή είναι η μαγική λεξούλα. Κράτα ένα ημερολόγιο, με συνέπεια, με επιμονή, γράφε αυτό που πραγματικά σε απασχολεί και αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι για αυτό.

Ναι, στην αρχή θα σου φανεί δύσκολο και λίγο στραμπουληγμένο αλλά με την πάροδο του χρόνου θα αποκτήσεις την ικανότητα να γράφεις αυθεντικά χωρίς προσπάθεια. Και αν το καταφέρεις αυτό στα προσωπικά σου γραψίματα τότε είναι απείρως ευκολότερο να το πετύχεις σε εκείνα που τα προορίζεις για να τα δει κόσμος. Όπως μας είπε και η Rachel, είναι φοβιστικό πολύ πριν το κάνεις αλλά αφού "εκθέσεις" τον ιδιωτικό σου κόσμο, θα δεις ότι δεν είναι το τέλος του κόσμου. 

Ημερολόγιο λοιπόν. Απέκτησε το συνήθειο να γράφεις μισή ώρα τη μέρα, για τα πράγματα που σε "έκαψαν". Βάλε στόχο να φτάνεις στο βάθος, όσο περισσότερο γίνεται, λίγο πιο πολύ κάθε φορά. Μη φοβάσαι αυτό που πραγματικά πιστεύεις για κάτι. Είναι ριζοσπαστικό και δύσκολο να είσαι απολύτως ειλικρινής, όταν όμως το κάνεις θα δεις ότι είναι εξαιρετικά απελευθερωτικό. Και αφού πάρεις το κολάι (μας πως γράφετε αυτή η λέξη χμφ χμφ χμφ) άρχισε να γράφεις με τον ίδιο τρόπο και στα πιο δημόσια κείμενά σου.

Κατέκτησε την ειλικρίνειά σου. Και ύστερα δες τι θα κάνεις με αυτήν. Σε τι φόρμα θα την διαμορφώσεις; Ποίηση; Διήγημα; Ξεκάθαρα; Έμμεσα; Χιουμοριστικά; Λυπημένα; ...έχεις πολύ δρόμο ακόμα, ναι. Αλλά έχεις κάνει το πιο σημαντικό πρώτο βήμα. Αποδέχτηκες και έμαθες να εκφράζεις αυτό που πραγματικά σκέφτεσαι και νιώθεις.

Ένα ακόμα που επανέλαβε η Cusk πολλές φορές, το αναφέρω εδώ επιγραμματικά αλλά σηκώνει μεγάλη ανάλυση, είναι πως πως μία ακόμα προκατάληψη που πρέπει να σπάσουμε είναι αυτή της γραμμικής επιταχυμένης αφήγησης. Δεν είναι πάντα απαραίτητο να πηγαίνουμε από το ένα γεγονός στο άλλο, απο το ένα εντυπωσιακό στο επόμενο, από την μία στάση στην άλλη. Αν η ιστορία σου είναι ένα τρένο, δεν είναι κακό να σταματήσει, να γυρίσει προς τα πίσω, να στρίψει σε μία άλλη γραμμή που ξαφνικά εμφανίζεται μπροστά του. Ακόμα, έχει και την δυνατότητα να μείνει απλώς ακίνητο! Για να απολαύσει το τοπίο, για να παρατηρήσει κάτι, γιατί και οι παύσεις είναι κομμάτια της ζωής μας - πόσο μάλλον του γραψίματος (αρκεί βέβαια η παύση, η ταχύτητα, η επιτάχυνση, η ησυχία, ό,τι επιλέξεις, να εξυπηρετει την ιστορία που θες να πεις, να αναδεικνύει την αλήθεια που θες να βγάλεις από μέσα σου).

Ποτέ μην υποτιμάς την δύναμη που έχει ο συγγραφέας μέσω της χρήσης των λέξεων που επιλέγει. Είναι τεράστια. Είναι κρυφή αλλά τεράστια. Παίξε με τις διαφορές στις εντάσεις ανάμεσα στο "απολύτως αρνητικό" και στο "απολύτως θετικό". Σκέψου, ένα χαμόγελο μπορεί να είναι τρυφερό, αλλά μπορεί και να είναι υποκριτικό. Ή γλoιώδες. Και πολλά πράγματα ανάμεσά τους.

Δείξε, μην λες. Μην γράψεις "ο Φανούρης ήταν έξαλλος". Γράψε "Ο Φανούρης έσκυψε να δέσει τα παπούτσια του, και καθώς έκανε τον κόμπο τράβηξε το δεξί κορδόνι δυνατά και έσπασε". Αυτή η φράση, θεωρητικά θα πρέπει να δείξει στον αναγνώστη ότι ο Φανούρης έχει νεύρα, μέσα στο πλαίσιο που δημιουργούν και οι άλλες φράσεις της ιστορίας.

Και τέλος... πίστεψε στην υποκειμενικότητά σου. Αλλά επικύρωσέ την, δείξε πώς για σένα είναι η μόνη αλήθεια, πώς ορίζει την ζωή σου. Μην την αναφέρεις απλώς, πες μου γιατί να σε πιστέψω. "Αγαπουσα τον Μιχάλη γιατί με απατούσε..." θα γράψεις. Αν το αφήσεις εκεί θα πω yeah, right! Αν όμως μου δείξεις ότι το γεγονός πως σε απατούσε είχε μία σημαντικλη ψυχολογική συνέπεια σε σένα που σε έκανε να είσαι καλύτερα (γιατί, για παράδειγμα σου έδινε άλλοθι για τις τσιλιμπούρδες σου, ή διότι είχες μεγαλώσει σε μία οικογένεια που η απάτη ήταν κανόνας και έτσι τώρα νοιώθεις μέσα στα νερά σου σε τέτοιες συνθήκες τότε....)

(σκάσε, κλείνω)

Ωραία η Rachel. Υπερβολικά συμπυκνωμένη, μας έβαλε πολλά να σκεφτούμε σε 2 ώρες αλλά άξιζε (να σκεφτείς έχω κρατήσει και άλλες σημειώσεις αλλά δεν τολμάω να τις γράψω, θα με βρίσεις).  Μετά το τέλος του workshop της, έφυγε σαν τρελή για να προλάβει την πτήση της, και εγώ είχα μισή ώρα κενή - για το επόμενο σεμινάριο της μέρας, στο οποίο θα συμμετείχα όχι ως έκτακτος και που νόμιζα πως επειδή αφορούσε την ποίηση θα ήταν το λιγότερο ενδιαφέρον. Μεγάλο λάθος έκανα....

Συνέχεια στο επόμενο α βγάλαμε και φωτογραφία είμαι κάτω δεξιά