Wednesday, October 31, 2012

Και όμως η ζωή μπορεί να συνεχίζεται...

Το αναζωογονητικό διήμερο ξεκίνησε στο κτίριο του Βρετανικού Συμβουλίου, στην Πλατεία Φιλικής Ιστορίας (aka Κολωνάκι). Το αγαπάω αυτό το κτίριο, έχω τρυφερές αναμνήσεις, μου έδωσε μία πρώτη, καλοδεχούμενη αλλά και βαθιά αναγκαία, επιβεβαίωση των ικανοτήτων μου στις ξένες γλώσσες. Τότε, το 1996, χωρίς να έχω κάνει ποτέ κανονικό μάθημα στην ζωή μου εκτός από μερικές απόπειρες αυτοδιδασκαλίας, έδωσα κατατακτήριες εξετάσεις για να παρακολουθήσω μαθήματα Αγγλικών. Το αποτέλεσμά τους με γέμισε χαρά! Τα Αγγλικά μου ήταν αρκετά καλά ώστε να μπω στην τελευταία τάξη πριν από τις εξετάσεις για το Λόουερ!

Στο τέλος εκείνης της χρονιάς, στο ίδιο κτίριο, ακόμα μία επιτυχία! Το δίπλωμα το πήρα με Α, άριστα, υπεργαμάτα! Τι περηφάνια, τι κόρδωμα, τι βαθειά ανάταση. Ακόμα την θυμάμαι την ημέρα, 16 χρόνια μετά... Και ύστερα πέρασαν τα χρόνια, έκανα ακόμα μία απόπειρα να συνεχίσω στο επόμενο δίπλωμα (το advanced) όμως είχα ήδη ξεκινήσει να δουλεύω πιο κανονικά, δεν είχα ούτε χρόνο ούτε την απαιτούμενη αυτοπειθαρχία και τελικά νομίζω την μέρα των εξετάσεων δεν παρουσιάστηκα καν στο εξεταστικό κέντο. Χμφ.

Και να 'μαι λοιπόν πάλι, 16 χρόνια μετά, δύο μέρες πριν, στην είσοδο του Βρετανικού Συμβουλίου, του ανακαινισμένου και εντελώς διαφορετικού από την δεκαετία του 1990. ....Αλλά και τι δεν είναι, σήμερα, διαφορετικό από τότε. Εγώ σίγουρα, με πολλούς τρόπους, καταρχήν έχω πάρει συν 75% στην ηλικία. Η Ελλάδα, επίσης... εδώ και αν έχουμε αλλαγή - και βέβαια, πολύ, πολύ προς το χειρότερο, αντίθετα από το British Council που βελτιώθηκε, και από μένα, που άλλου βελτιώθηκα και αλλού όχι. Υπάρχει όμως και κάτι σε μένα στο οποίο δεν έχω αλλάξει καθόλου. Η αναζωογονητική αμηχανία που με πιάνει όταν μπαίνω πρώτη φορά σε ένα άγνωστο περιβάλλον, καθ οδόν προς μία αχαρτογράφητη περίσταση.

Έτσι και την Δευτέρα το πρωί. Ανέβηκα στον πρώτο όροφο του κτιρίου και με κάθε νέο σκαλοπάτι ήμουν όλο και περισσότερο αμήχανος. Δεν είχα λόγο να φοβάμαι για κάτι, όχι, δεν επρόκειτο για κάτι πολύ σημαντικό, αλλά έτσι είναι αυτός ο χαρακτήρ μου ο περίεργος. Στην αίθουσα όπου θα γινόταν το εργαστήριο όλα ήταν οργανωμένα πολύ καλά, βρετανικά. Σε ένα τραπέζι υπήρχε ένα θερμός με καφέ, ένα με νερό για τσάι (British γαρ) μία πιατέλα με μπισκότα και πολλά μπουκάλια για νερό. Δίπλα απ το "μπαρ" στέκοταν μερικοί από τους τυχερούς συμμετέχοντες, ένας από τους οποίους εγώ, και ένας αδύνατος, φαλακρός, ευχάριστα και με υγεία κοκκινωπός 40άρης κύριος.

Ο Αdam Baron, συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας με 4 μυθιστορήματα στο ενεργητικό του, καθώς επίσης και ένας από τους πολλούς καθηγητές του Kingston Writing School ήταν ο άνθρωπος που είχαμε μαζευτεί να παρακολουθήσουμε. Το θέμα του workshop ήταν η ανάπτυξη μίας ιστορίας από την μικρή φόρμα στην μεγάλη, δηλαδή πως να κάνεις την μετάβαση ως συγγραφέας από το διήγημα στο μυθιστόρημα. Ήταν ένα, το πρώτο, από την σειρά "εργαστηρίων" που διοργάνωσε το Βρετανικό Συμβούλιο με σκοπό την ανταλλαγή συγγραφικής εμπειρίας ανάμεσα στις δύο χώρες.

Η αναγγελία του κύκλου σεμιναρίων είχε γίνει στα τέλη του καλοκαιριού. Συμπτωματικά έπεσα πάνω της, κάτι, κάπως απροσδιόριστα με συγκίνησε και έστειλα ένα mail (θα ακολουθούσαν πολλά χεχε) στους ανθρώπους του British Council για να με ειδοποιήσουν όταν θα οριστικοποιείτο το πρόγραμμα. Πριν από μερικές μέρες, έστειλα τις αιτήσεις συμμετοχής. Μετά, το πρόγραμμα έγινε ακόμα πιο συγκεκριμένο και διαπίστωσα πως για το εργαστήριο του Baron της Δευτέρας δεν είχα κάνει αίτηση. Πάνικ! Το θέμα του ήταν αυτό με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για μένα που δεν λέω με τίποτε να προχωρήσω το μυθιστόρημά μου! Πάνικ.... έστειλα ένα συμπληρωματικό mail ζητώντας να μου κρατήσουν θέση, "το ξέρω σας ταλαιπωρώ αλλά...", "πρέπει πάση θυσία να..." και τελικά... η επιθυμία μου ικανοποιήθηκε. Την Παρασκευή που μας πέρασε, 11 η ώρα την νύχτα (δουλεύουν σκληρά στο Συμβούλιο) έλαβα ένα mail που επιβεβαίωνε την συμμετοχή μου σε δύο workshops, το ένα ήταν αυτό της Δευτέρας, και μία ανοιχτή συζήτηση. Me was very happy. 

Ασφαλώς, όταν πας σε ένα τέτοιου είδους workshop το οποίο έχει συγκεκριμένη διάρκεια, σχετικά περιορισμένη, ειδικά αν σκεφτείς πόσο μεγάλο θέμα είναι το "γράψιμο", και μάλιστα γίνεται μόνο μία φορά, όσο ικανός και αν είναι ο δάσκαλος, όσο καλή και να είναι η αυστηρή οργάνωση του Συμβουλίου, δεν επιτρέπεις στον εαυτό σου να περιμένει πολλά. Ή τουλάχιστον με αυτήν την τοποθέτηση πήγα εγώ - ότι θα ακούσω λίγα πράγματα, σχετικά επιφανειακά και ότι το κέρδος μου θα ήταν μόνο σε επίπεδο όσμωσης. Ε και όμως... η εμπειρία μου την Δευτέρα ήταν δυσανάλογα πλούσια σε σχέση και με τα χρονικά περιθώρια και ασφαλώς με τις μάλλον ταπεινές προσδοκίες μου!

Το μάθημα του Adam ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον. Και στην μορφή του αλλά και στο περιεχόμενο. Όπου "μορφή" εννοώ την μεταδοτικότητά του και την άνεσή του, καθώς επίσης και κάποιες ασκήσεις που κάναμε, συμπυκνωμένα και γρήγορα αφού ο χρόνος δεν επέτρεπε να χαλαρώσουμε και να αναλύσουμε πολύ. Και "περιεχόμενο" εννοώ μερικά από τα μυστικά που μοιράστηκε μαζί μας. Δεν συμφώνησα με όλα αλλά σίγουρα κατάλαβα τι εννοούσε - και κατανόησα την οπτική γωνία του, το γιατί, για ποιον λόγο τα πίστευε. Ξέρεις τι άσκηση για το μυαλό είναι αυτό; 

Με εντυπωσίασε, και μάλλον συμφώνησα με την άποψη ότι είναι εντελώς άλλο πράγμα το λογοτεχνικό ταλέντο, και άλλο το ταλέντο να λες ιστορίες (παράδειγμα: Stephen King VS Alice Munro). Και μάλιστα υπάρχουν συγγραφείς που είναι μεν σπουδαίοι αλλά τα έργα τους ΔΕΝ έχουν ιστορία... όπως αντίστοιχα υπάρχουν και άλλοι που γράφουν ωραίες ιστορίες χωρίς να έχουν την ικανότητα να δημιουργήσουν τέχνη... (σίγουρα θα ξέρεις κάμποσα παραδείγματα...).

Ακόμα, κάτι πολύ σημαντικό για έναν άπειρο σχετικά γραφιά... Άλλο πράγμα το γράψιμο μίας ιστορίας και άλλο η δόμησή της, ο σχεδιασμός. (βλέπε τη διαφορά ανάμεσα στο "σχεδιάζω το καλύβι μου" σε σχέση με το "χτίζω το καλύβι μου").

Τι κάνει ένα γεγονός της ζωής μας να αξίζει να ειπωθεί; Υπάρχει μία απλή "συνταγή", που μπορεί να σε βοηθήσει να αποφασίσεις αν το περιστατικό "αξίζει" να γίνει διήγημα, ιστορία, ποστ στο blog σου. Αναρωτήσου αν αυτό που θα περιγράψεις αλλάζει προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο τον χαρακτήρα σου (τον πρωταγωνιστή σου) και την ζωή του. Επίσης, σκέφτομαι τώρα εγώ, αυτό είναι ένα καλό κριτήριο για να αξιολογείς τις "ειδήσεις" και τα media που "καταναλώνεις"... εξηγούμαι: θα σου αλλάξει την ζωή να ξέρεις ότι η Βάνα Μπάρμπα (ξανά) δήλωσε ότι πρέπει επιτέλους πρέπει κάποια στιγμή να γίνουν κάποια πράγματα σε αυτή τη χώρα; χμφ, υλικό για σκέψη... σκεψ σκεψ

Σύμφωνα με τον Adam Baron ένα εξαιρετικά σημαντικό δεδομένο της εξιστόρησης μίας ιστορίας, το οποίο παραμελούν πολλοί, είναι το setting. Αυτό δεν είναι απλά το φόντο στο οποίο κινούνται οι ήρωές σου ή τα τοπία που οι χαρακτήρες σου κυκλοφορούν. Πρόκειται για απολύτως απαραίτητα στοιχεία που θα ζωντανέψουν την ιστορία που λες, θα της δώσουν υπόσταση.Το setting αποτελείται από 4 στοιχεία για τα οποία πρέπει ως άθρωπας και ως συγγραφέας να είσαι πολύ πολύ σαφής:
  1. Το χρόνο που διαρκεί η ιστορία - έγινε σε μία μέρα; σε δέκα χρόνια σήμερα και μετά σε μία βδομάδα ύστερα από πενήντα χρόνια. Σε είκοσι ώρες; 
  2. Την χρονική στιγμή και...
  3. Τον τόπο που γίνεται η ιστορία - είναι στην Μόσχα του 1812 (Πόλεμος και Ειρήνη). Σε έναν άγνωστο Πλανήτη (τα διηγήματα της Ούρσουλα Λε Γκεν). Στην Ελλάδα του 1900 με 1950; (Τρίτο Στεφάνι). Στην Λιμνούπολη του απροσδιορίστου; (Κόμικ Ντήζνεη). Πρέπει να το ορίσεις. 
  4. Και.... ω της εκπλήξεως,  κάτι που εμένα με εντυπωσίασε πολύ το να βρίσκεται στην κατηγορία αυτή, του setting, είναι το conflict. Η σύγκρουση. Η οποία μπορεί να υπάρχει σε πολλά επίπεδα... μπορεί να είναι σε προσωπικό, πολιτικό, αυτοαναφορικό (παράδειγμα ο Άμλετ που είχε σύγκρουση με την αυτο-αμφιβολία του) και πολλά ακόμη. 


Δεν συμφώνησα καθόλου με την άποψη πως η διαφορά του μυθιστορήματος με το διήγημα είναι απλά η "τοποθέτηση" του αναγνώστη ο οποίος ξέρει ότι "τώρα διαβάζω διήγημα, τώρα διαβάζω μυθιστόρημα" και υποβάλλει ανάλογα τον εαυτό του. Πιστεύω πως είναι αρκετά απλοποιημένη και πολύ αιρετική η θέση ότι ο αναγνώστης δεν θα το καταλάβαινε ότι διαβάζει ένα διήγημα αν του το έδινες να το διαβάσει λέγοντάς του πως είναι το πρώτο κεφάλαιο ενός μυθιστορήματος... 

Ωστόσο συμφώνησα με την άποψη πως στις πραγματικά καλές ιστορίες το ανατρεπτικό γεγονός με το οποίο τελειώνει/εξελίσσεται/ξεκινά μία διήγηση είναι ταυτόχρονα και θετικό για τον ήρωα αλλά και αρνητικό... (παράδειγμα η απόφαση της Άννας Καρένινα να αφήσει τον άντρα της, να εγκαταλείψει γιο και να ακολουθήσει μοιχαλίδα και ταπεινωμένη τον πανέμορφο αξιωματικό....)

Και τι απελευθερωτική η ιδέα (που την έχω συναντήσει και σε γραπτά και λόγια άλλων συγγραφέων) πως όταν γράφεις μία (μικρή ή μεγαλύτερη) ιστορία κατά κανόνα δεν ξέρεις 2 πράγματα:
  1. Το πως θα εξελιχθεί - όπου εκεί αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να την αφήσεις να δεις που θα σε πάει, να ψάξεις τις δυνατότητες και τις πιθανότητες της.
  2. Το ποιό είναι το θέμα της, η controlling idea της  - όπου εκεί, απλώς κάποια στιγμή καθώς γράφεις κάτι, φτάνεις σε ένα σημείο που καταλαβαίνεις λίγο μαγικά, λίγο τεχνικά το λόγο, το ΓΙΑΤΙ γράφεις αυτήν την ιστορία. 

Επίσης, ένα ακόμα ωραίο κόλπο - όταν γράφεις μία ιστορία "συζήτησε" με τον εαυτό σου την κατάληξή της, τις συνέχειες που μπορείς να δώσεις, το τέλος. Παίξε με εκδοχές, ανάλυσέ τις... όχι μόνο για να ψάξεις την καλύτερη αλλά και για κάτι ακόμα πολύ σημαντικό. Αυτή η διαδικασία θα σε βοηθήσει πολύ να καταλάβεις τι είδους συγγραφέας είσαι.

Μου φάνηκε πολύ αιρετική στην μεταμοντέρνα, μπερδευτική εποχή μας η ιδέα του Adam πως οφείλουμε να σεβόμαστε τις συμβάσεις του είδους που θέλουμε να γράψουμε. Δηλαδή, θες να κάνεις αστυνομικό μυθιστόρημα, τότε ακολούθα τους κανόνες του αστυνομικού... για ποιόν λόγο; Διότι έτσι, είπε με πολύ σοβαρότητα, "σεβόμαστε" τον αναγνώστη που αναζήτησε ένα συγκεκριμένο πράγμα από εμάς, ένα συγκεκριμένο είδος! xμφ χμφ καταλαβαίνω τι εννοεί, αλλά αναρωτιέμα... ποιά είναι τα όρια ανάμεσα στο "σέβομαι τις συμβάσεις" και είμαι "υπερβολικά συμβατικός, ανιαρός";

Τέλος μερικές συμβουλές σε μορφή τσίκεν νάγκετς:
  1. Μην βιάζεις την ιστορία σου να τελειώσει. Άστην να αναπνεύσει. Και αν γίνεις φλύαρος λίγο σε μερικά σημεία, θα το κόψεις στο editing. 
  2. Μου άρεσε πολύ η φράση του Baron, που την είπε 3 φορές, "αντιστάσου στην κατάρα της επιθυμίας σου να πεις την ιστορία σου με την μία".
  3. Αν υπάρχει ένα πράγμα που μπορείς να κάνεις ελεύθερα στο μυθιστόρημα είναι να είσαι πολύ σκληρός. σχεδόν ανελέητος με τον ήρωά σου
  4. Δες την ιστορία που θες να πεις ως έναν κύκλο που κάποια στιγμή πρέπει να κλείσει, να ολοκληρωθεί. Στην αρχή πες κάτι που στο τέλος θα το αποσαφηνίσεις λίγο παραπάνω, για παράδειγμα...
  5. Ο πραγματικός χαρακτήρας των ηρώων μας φαίνεται (όπως γίνεται και με τους ανθρώπους δηλαδή) όταν χρειάζεται να αντιμετωπίσουν μία πρόκληση, μία κρίση. Η αντίδραση στο έκτακτο γεγονός είναι που δείχνει το αληθινό πρόσωπο κάποιου - και αυτό ισχύει και για τους ήρωες της μυθοπλασίας. 
  6. Κάθε ιδέα που έχεις για ιστορία, ακόμα και αν την έχει πει άλλος ακριβώς την ίδια ιστορία, μπορείς να την πεις διαφορετικά, και θα καταφέρεις να την πεις διαφορετικά και μάλιστα πολύ, αρκεί να την κάνεις δική σου... 
Με όλα αυτά και αρκετά ακόμα, πραγματικά δεν το κατάλαβα πότε πέρασε το δίωρο. Μου είχε φύγει και η αμηχανία, και οι μικρές προσδοκίες... στην θέση τους είχε μπει ενθουσιασμός, χαρά που παρακολούθησα το σεμινάριο και έμπνευση. Είχα ξεχάσει και την έκπληξη μου και τα νεύρα που οι μισοί από όσους είχαν επιλεγεί για το σεμινάριο δεν ήλθαν. Ναι, συνέβη δυστυχώς και αυτό - πες ότι ήταν πολύ νωρίς, πες ότι τους χάλασε η βροχή, πες ότι θες (Non excuses ασφαλώς) πάντως κάποιοι στέρησαν τη θέση από μερικούς άλλους για να μην έλθουν. Ελληνάρες. Εκνευρίστηκα τόσο πολύ... Το φαινόμενο, πάλι καλά, ήταν παροδικό, όπως είδα την επόμενη μέρα. Και, ξαναλέω, δεν κατάφερε να με ρίξει από τα ουράνια της συγγραφικής μου νιρβάνας.

Συνέχεια στο επόμενο

12 comments:

Provato said...

πιο σεντόνι πεθαίνεις. πειραϊκή πατραϊκή

του ατέλειωτου. αλλά έχει ενδιαφέρον!

Hfaistiwnas said...

Σεντόνι όντως! ααααα μην λες για την πειραϊκή! Δούλευε ο πατέρας μου! Αθάνατα σεντόνια και πετσέτες!!!

roubinakiM said...

work in progress...

Anonymous said...

Βιομηχανική παραγωγή "λογοτεχνίας" του κιλού.Θα πνιγούμε στο πλαστικό,και το σκουπίδι.Άσε που θα σηκωθεί ο παγκοσμιος συγγραφικός κόσμος έως το 1950 και θα σας πηδήξει όλους τους μαθητευόμενους μάγους μαζί με τους διδάσκοντες.

Provato said...

hafaistiwna ναι ναι το έχω ακούσει και από αλλού, όντως αθάνατα... σαν τα ποστ μου χεχε

ροπυμπινάκι hopefully! :-)

ανώνυμε εκνευρισμένο σε βλέπω. χαλάρωσε τα μπουτάκια σου και πιες κανένα χαμομηλάκι. και ό,τι δεν σου αρέσει μην το διαβάζεις. (όμως, τι δύναμη που έχει το κείμενό μου το μπαγάσικο ε; σε κράτησε να το διαβάσεις και σε έκανε να αντιδράσεις... Not bad at all)

Anonymous said...

τα μπούτια μου ειναι ανοιχτά για να γράψω εκεί που ξέρεις τα γραφτά σου.
Σου χω και ευχάριστα.Κέρδισες το βραβείο στο διαγωνιμό με τη νουβέλα "το lower ενος ψώνιου και η πίπα του δασκάλου-δολοφόνου"
Εύγε μια νεα Αγκάθα Κριστι γεννιέται.

Provato said...

αφού τα διάβασες, γράφτα όπου θες. σε νίκησα στα σημεία.

Ξενικός said...

για την ποίηση ισχύουν, βέβαια, άλλοι κανόνες - ή καθόλου κανόνες. Αυτή η ελευθερία εκδηλώνεται αρνητικά όταν εκφράζομαι με τον πεζό λόγο. Μόχθος...
Ξενικός

ασωτος γιος said...

απο σημερα ανηκω και επισημα στο φανατικο σου κοινο,
τι κι εσυ αστροναύτης???

Provato said...

ξενικέ, όπως είπε μία από τις εισηγήτριες ενός από τα άλλα σεμινάρια που παρακολούθησα, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής δεν σε μαθαίνουν τι να γράψεις, αλλά "πως να είσαι περισσότερο ο εαυτό σου με το γράψιμο...". θα ανεβάζω ποστ για την ποιήτρια που μας έκανε σεμινάριο, να το διαβάσεις!

άσωτε γιε σε ευχαριστώ πολύ! ναι και εγώ αστροναύτης, 7 χρόνια τώρα (... και πολλά περισσότερα)

Anonymous said...

Dear sir provate
Το βρεττανικό αποικιοκρατικό συμβούλιο σας προσκαλεί στα γραφεία του στη πλατεία εξαρχείΔων να παραλάβεται το βραβείο καλύτερου γλυψίματος 2012.Το βραβείο αποτελείται από το best-seller "οργασμός στη πισίνα"του Patrik Kavler που θα σας εμπνεύσει και ένα δονιτή 15 ιντζών,αντίγραφο αρχαιοελληνικού φαλλού που είχε βουτήξει ο λόρδος Ελγιν και βρίσκεται στο μουσείο αποικιών.
Ο γηραιός μας αυτοκράτωρ είναι ενθουσιασμένος από τις υπηρεσίες σας και θεωρεί κορυφαίες τις πίπες σας με την αγγλο-ελληνική σας γλώσσα και θα σας προτιμήσει και στο μέλλον.
Ελπίζουμε να σας αναζωογονιμοποιήσαμε αρκετά
Για το Β.Α.Σ. K.Blowjob

Afrikanos said...

Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει κι ανωνυμόνευρα τσακίζει! ;)

χαχαχαχα