Γιατί πάνε οι άνθρωποι σε μία κηδεία;

Γιατί αισθανόμαστε την ανάγκη να πάμε στην κηδεία κάποιου; ....όταν δεν είναι δικός μας άνθρωπος εννοώ, κομμάτι της οικογένειας μας... τι μπορεί να μας κάνει να πούμε "θέλω να πάω να τον αποχαιρετήσω, να τον τιμήσω! Και ας μην τον γνώρισα ποτέ";

Είναι ένα χρέος προς τον εαυτό μας; νιώθουμε "υποχρέωση" να ξεσπάσουμε για το οριστικό που συνέβη σε εκείνον που μας πρόσφερε στιγμές "ανάτασης" και διασκέδασης με το έργο του και που γι αυτόν τον λόγο τον έχουμε στην καρδιά μας;

Ή μήπως είναι κάτι που το κάνουμε για κείνον; τι; Πιστεύουμε, ας πούμε, ότι το πνεύμα του θα πλανάται πάνω από την κηδεία και θα μας δει και θα χαρεί που δεν είναι μόνος, που μαζεύτηκαν πολλοί, που στάλθηκαν στεφάνια;

Ή μήπως το κάνουμε, η πιο κυνική εκδοχή, για τους άλλους; για λόγους καριέρας, ας τους πούμε, και κοινωνικούς; για να παραδεχτούν την ανωτερότητα και την ευαισθησία μας;

Αυτά σκεφτόμουν εχθές, στο Α νεκροταφείο, στην κηδεία του Ρασούλη, καθώς περπάταγα στην πομπή πίσω από το φέρετρο, καθ΄οδόν εκεί όπου ετάφη ο μακαρίτης. Αυτά σκεφτόμουν: Γιατί ήλθα εδώ σήμερα; Και όλοι αυτοί γύρω μου, γιατί ήλθαν;

Έφτασα στην ώρα μου στο Α νεκροταφείο, κατά τις 4 και μίση. Στο δρόμο, είχα μιλήσει στο τηλέφωνο με τον πατέρα μου, του είχα πει που πηγαίνω και, φίλος του ελληνικού αυθεντικού τραγουδιού και αυτός, με παρακάλεσε να ανάψω ένα κεράκι στον νεκρό και από κείνο. Μου αποκάλυψε ότι τον είχε γνωρίσει τον Ρασούλη, κάποτε είχαν βρεθεί και οι δύο σε ένα γλέντι γάμου στην Θεσσαλονίκη, μου τον περιέγραψε ως ήρεμο άνθρωπο, γλυκό και ήσυχο...

Εξεπλάγην με τους χαρακτηρισμούς του μπαμπά μου. Ήρεμος και ήσυχος ο Ρασούλης; Μπα... περίεργο! Το βράδυ της Δευτέρας ήμουν στο κέντρο και μπήκα στον Ιανό στην Σταδίου, όπου έκατσα για κανένα 45λεπτο και διάβασα ένα βιβλίο του μακαρίτη. Σε αυτό, εξομολογητικά και ειλικρινά, μιλά για "όλους και για όλα".

Ήταν πικραμένος, μου είπαν τα γραπτά του. Είχε να πει αυστηρές κουβέντες για όλους του ανθρώπους με τους οποίους συνεργάστηκε, για την Χαρούλα, για τον Νικολόπουλο, για στελέχη δισκογραφικών, για τον Παπάζογλου και τον Ξυδάκη... όλοι όσοι συνεργάστηκαν μαζί του και έκαμαν αυτά τα ιστορικά τραγούδια που αγαπώ/αγαπάμε είχαν αποκτήσει στα μάτια μου την όψη του προδότη. Έγραφε ότι καβάλησαν το καλάμι, ότι δεν ήξεραν τι τραγουδούσαν λόγω αμορφωσιάς και έλλειψης κουλτούρας, ότι τον είχαν ρίξει, και άλλα πολλά...

Η τόσο συχνή αναφορά του στο οικονομικό θέμα ("αυτός για αυτήν την επιτυχία δεν μου έδωσε δραχμή", "εκείνος για το τεράστιο αυτό σουξέ μου έδωσε με το ζόρι 10 χιλιάδες", "αυτή βγάζει εκατομμύρια την βραδιά χάρη στην επιτυχία από τα τραγούδια μου και εγώ δεν έχω να πληρώσω το νοίκι μου") μου κακοφάνηκε. Μην με παρεξηγήσεις, δεν μου κακοφάνηκε σε επίπεδο πνευματικό, δεν έκρινα τον νεκρό, απλά αισθάνθηκα. Όπως αυτό κάνω και τώρα, περιγράφω αυτό που αισθάνθηκα.

Βρέθηκα να σκέφτομαι... αν ο μακαρίτης δεν είχε τόσο μεγάλη εμμονή με το χρήμα, αν δεν αντάλλασε μηνύσεις, αν δεν είχε τόσες κόντρες, αν δεν ήταν τόσο απαιτητικός και παραξενιάρης με το πως και πόσο τον σέβονταν οι άλλοι μήπως τώρα αντί να έχουμε ηχογραφημένα μόνο 50 άριστα και σπουδαία δικά του τραγούδια θα είχαμε 500; Και πόσο πιο πλούσια θα ήταν η ζωή μας με αυτά τα 500 επιπλέον τραγούδια;

Από την άλλη όμως, δεν μπορώ να αγνοήσω και ότι το "να βγάζει αυτή εκατομμύρια την βραδιά και εγώ να μην έχω να πληρώσω το νοίκι μου" είναι πολύ βαρύ πράγμα. Πως το χειρίζεσαι αν έχει συμβεί 5, 10, 20 φορές; Με ανθρώπους που μαζί ξεκινήσατε, μαζί ονειρευτήκατε, μαζί φιλοδοξήσατε και που τώρα εκείνοι είναι τακτοποιημένοι, εν μέρει χάρη και στην δουλειά που έκανες εσύ στο σπίτι του οποίου το νοίκι τώρα δεν μπορείς να το πληρώσεις; Τι τα θες, περίπλοκη είναι η ζωή, περίπλοκη. Και όσο μεγαλώνω τελικά καταλήγω στο εξής. Όπως η φύση φροντίζει τα αγόρια και τα κορίτσια που γεννιούνται στον κόσμο να είναι περίπου μισά μισά, έτσι και στα πιο πολλά πράγματα τελικά η αλήθεια είναι κάπου στην μέση.

Και έφτασα λοιπόν στο νεκροταφείο, στάθηκα έξω από το εκκλησάκι των Αγιών Θεοδώρων περιμένοντας να αρχίσει το όλο πράγμα και ήμουν σε περισυλλογή. Παρατηρούσα τον κόσμο γύρω μου, τα στεφάνια που είχαν στείλει ακόμα και άνθρωποι με τους οποίους ο μακαρίτης είχε κακή σχέση, τους διάσημους να περνούν. Θύμωνα κιόλας... βρε άνθρωπε σε κηδεία πας, ντύσου λιγότερο πρόχειρα, λιγότερο καθημερινά! Μα παντού πια πάει με αυτό το καταραμένο τζιν με την ελαφρά καφετιά λωρίδα της βρωμιάς ο Έλληνας. Ακόμα και στις κηδείες. Όπως επίσης, εκτός από το μη πλυμένο τζιν του, δεν μπορεί να αποχωριστεί και το κινητό του... Ας είναι όμως, ας μην γκρινιάζω. Μπορεί να είμαι και συντηρητικός και να μην έχουν σημασία όλα αυτά... αλλά ρε παιδιά άμα χρειαστεί να έλθετε στην κηδεία μου, έτσι ως ένα μικρό δείγμα σεβασμού, βάλτε ένα καθαρό πανταλόνι. Και μην στέλνετε μηνύματα στο κινητό.

Και ύστερα ξεκίνησε η τελετή. Το φέρετρο πέρασε από μπροστά μας, μπήκε στην εκκλησία, έβλεπα εγώ από μακρυά το πλήθος πίσω του (αναρωτιέμαι ακόμα αν όλοι αυτοί που είδα να μπαίνουν στην εκκλησία χώρεσαν ή βγήκαν από κάπου άλλου) και από τα μεγάφωνα άρχισε η εξώδιος ακολουθία. Τα στεφάνια, από άσπρα λουλούδια, παραταγμένα στα δεξιά μου. Λίγο πίσω μου ένας όμορφος άντρας με μεγάλα γυαλιά ηλίου, στην ηλικία μου μεν αλλά είχε αρχίσει να γκριζάρει. Τον κοιτούσα πότε πότε, γοητευμένος και περίεργοα, και προσπαθούσα να φτιάξω στο μυαλό μου σενάρια... τι κάνει αυτός εδώ; τι του ήταν του νεκρού; απλός ακροατής των τραγουδιών του; φίλος; συνεργάτης; κάτι μυστήριο και σκοτεινό; δεν θα μάθω ποτέ... αλλά αυτό δεν με παιράζει. Αντίθετα, με πειράζει που λόγω των γυαλιών ηλίου δεν μπόρεσα ποτέ να δω το βλέμμα του. Και άμα δεν δεις τα μάτια κάποιου, έχεις χάσει τον μισό.

Μετά μίλησε κάποιος για τον νεκρό, είπε πολύ Κρητικοκεντρικά πράγματα για αυτόν, πόσο παιδί της Κρήτης ήταν, πόσο αγαπούσε τον τόπο του, πόσο αυθεντικός και επαναστάτης υπήρξε. Κοινοτυπίες... Αλλά, και τι να πεις σε τέτοιες ώρες; Εγώ, διαόλου κάλτσα και αντιρρησίας αναρωτιόμουν πως και γιατί ο μακαρίτης είχε διαλέξει να ζει στην Θεσαλλονίκη και όχι στην Κρήτη, αφού την αγαπούσε τόσο πολύ. Περισσότερο Έλληνα τον έχω παρά κρητικό. χμφ χμφ χμφ

Και ύστερα εμφανίστηκε το φέρετρο, ακούστηκαν χειροκροτήματα και πήραμε όλοι τον μεγάλο δρόμο προς τον τάφο. Εκεί μου βγήκε συναισθηματισμός, άρχισα να τραγουδώ το "Κ εγώ σαν πόλη αφήνομαι", όχι από μέσα μου, με φωνή κανονικά αλλά χαμηλόφωνα. Το λατρεύω αυτό το τραγούδι, το ξέρω απ' έξω από όταν ήμουν 10 χρονών πιτσιφρίκι (γκο φήγκιουρ). Το τραγούδαγα λούπα λούπα λούπα όλο το μισάωρο περίπου που χρειάστηκε να φτάσουμε εκεί που έγινε η ταφή.

Μα τι μεγάλο νεκροταφείο που είναι το Ά! Πηγαίναμε, πηγαίναμε, πηγαίναμε και σταματημό δεν είχε. Έβλεπα και διάφορους τάφους διασήμων, της Βλαχοπούλου, του Κολοκοτρώνη, κάποιων πολιτικών, κάποιων εφοπλιστικών οικογενειών... Αν ένα πράγμα έχω να πω, είναι ότι την ίδια αίσθηση του περαστικού (αλλά όχι μάταιου) που αισθάνθηκα και πριν από μερικές βδομάδες στο νεκροταφείο Βύρωνα με τους "ντάουν του έρθ" τάφους, ακριβώς την ίδια ένοιωσα και εδώ με τα γκράντε μνημεία, τα μαρμάρινα διακοσμητικά, τα καλολογικά στοιχεία πάνω στα μνήματα.

Και φτάσαμε τελικά στον τάφο. Δεν πήγα κοντά, δεν ήθελα κιόλας, από μακρυά άκουσα στην αρχή τον ιερέα και μετά κάτι κάτι ριζίτικες μαντινάδες! Και ύστερα, χαλάστηκα λίγο. Μία ξανθιά με κακοβαμμένο μαλλί, γυαλί ηλίου και πολλά δαχτυλίδια, η οποία ήταν δίπλα στον σκαμμένο τάφο άρχισε να τραγουδά το "Όλα σε θυμίζουν" και κάπως μου φάνηκε υπερβολικό όλο αυτό, καθόλου δωρικό και ανθρώπινο, σαν να γινόταν για να κάνει φιγούρα και να ακουστεί η φωνή της από τον κόσμο (ναι, είχε συμπαθητική φωνή η κυριά). Ίσως να φταίει και το ότι όση ώρα τραγουδούσε έπαιρνε βίντεο την τοποθέτηση του φερέτρου στον τάφο και πότε πότε γύριζε και την κάμερα για να καταγράψει τον εαυτό της (μα τι, θα βάλει τους φίλους της ένα Σάββατο που θα έχουν μαζευτεί σπίτι να δουν το βίντεο όπου τραγουδά τεθλιμένη στην κηδεία του Ρασούλη; Μνησθητί μου Κύριε....).

Και μετά αφού τελείωσαν τα τραγούδια και οι μαντινάδες και όλα, μπήκα και εγώ στην σειρά και πέταξα μία χούφτα χώμα πάνω στο φέρετρο και έκανα τον σταυρό μου και πήρα τον δρόμο του γυρισμού. Αλλή μία φορά τραγούδησα το "κ εγώ σαν πόλη αφήνομαι" ανάμεσα στα μνήματα και ύστερα πια είπα ότι αρκετά. Μην το κάψω και το τραγούδι.

... ... ... ... ...

Γιατί πάμε στις κηδείες; Οι ψυχολόγοι λένε ότι ένας βασικός λόγος είναι για ανακούφιση... για να χειριστούμε και να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο. Εγώ ανακουφίστηκα χτες, αλλά για έναν περίεργο λόγο! Άκου πως:

Την ώρα που περίμενα να ξεκινήσει το όλο πράγμα, πίσω μου και αριστερά βρισκόταν ένα ζευγάρι 60άρηδων. Ο άντρας, όπως κατάλαβα από αυτά που έλεγε στην γυναίκα, ήταν φίλος του Ρασούλη εκ Θεσσαλονίκης, ο οποίος είχε κατέβει στην Αθήνα για να παραστεί στην κηδεία. Και είχε έλθει με μία συγγενή του (ξαδέλφη; αδελφή; κάτι τέτοιο...) στην οποία έλεγε διάφορα πράγματα για τον φίλο του.

Της έλεγε ότι ήταν αγριάνθρωπος, λοιπόν, της έλεγε πως ταξίδεψε, της έλεγε και διάφορα άλλα για τα βιβλία του... Κάποια στιγμή της είπε και αυτό:

"μην ακους μωρέ τα κανάλια ότι πέθανε έρημος και δυστυχισμένος. Μπορεί να ήταν μόνος του όταν έπαθε το έμφραγμα, άλλα δυστυχισμένος δεν ήταν. Και είναι και πιθανό ότι θα του συνέβαινε αυτό ακόμα και αν είχε 20 ανθρώπους γύρω του. Ο Μανώλης συνήθιζε και του άρεσε να εξαφανίζεται. Το να μην έχουμε ακούσει οι φίλοι του από αυτόν για 10 μέρες, το να μην έχει δώσει σημείο ζωής, ήταν πολύ συνηθισμένο. Πήγαινε Κρήτη, πήγαινε Αθήνα, ή απλά κλεινόταν και έγραφε, χωρίς να έχει πει τιποτε παρά μόνο σε λίγους - εμείς τον χάναμε, τον ψάχναμε λίγο, τον βρίσκαμε, κείνος μας έλεγε να τον αφήσουμε ήσυχο να δουλέψει ή πότε θα γυρίσει από το ταξείδι... και όλα καλά. Ήταν του χαρακτήρα του να ζει όπως ζούσε, μην ακούς τα δράματα των καναλιών".

Και έτσι έγινε λοιπόν και σαν να παρηγορήθηκα λίγο κ εγώ, ακούγοντας αυτά τα λόγια. Ναι, μωρέ, έχει πολλάδράματα ήδη η ζωή για να δημιουργούμε και τεχνητά.

Και έτσι αν και δεν ξέρω για ποιον λόγο ακριβώς πήγα στην κηδεία του Ρασούλη, και εγώ αλλά και οι εκατοντάδες άλλοι, νομίζω ότι ήταν καλά καμωμένο.