Στο εργαστήρι του συγγραφέα Πέτρου Μάρκαρη

Ομολογώ πως δεν έχω διαβάσει κανένα από τα βιβλία του Πέτρου Μάρκαρη, αν και θα έπρεπε λίγο παραπάνω από το κανονικό. Ο πολύ επιτυχημένος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων ήταν ένα από τα τρία μέλη της κριτικής επιτροπής του λογοτεχνικού διαγωνισμού η συμμετοχή στον οποίο οδήγησε στην πρώτη μου δημοσίευση (yeah!)

Σήμερα το απόγευμα, μόλις πριν από μερικές ώρες, είχα την ευκαιρία να τον ακούσω να μιλά για το "σύστημα γραφής" του και τα μυστικά που κρύβονται στο υπόγειο εργαστήρι του δημιουργού. Στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων στην Κυψέλη μαζευτήκαμε να τον ακούσουμε, γύρω στους 50 νοματαίους. Εντυπωσιάστηκα, ομολογώ. Μας είπε πολλά και ενδιαφέροντα, τα καταγράφω εδώ για τον ιστορικό του μέλλοντος. και για να μην τα ξεχάσω (ε ως μοντέλο έχω κακή μνήμη, είναι γνωστό)

Σύμφωνα με τον Μάρκαρη κανόνες και μυστικά στην γραφή δεν υπάρχουν... εκτός από δύο:

1. Ο Συγγραφέας πρέπει να αγαπά την Μοναξιά. Είναι μοναχική δουλειά το γράψιμο και άμα δεν μπορείς να είσαι μόνος θα πιεστείς διπλά και τρίδιπλα
2. Ο Συγγραφέας πρέπει να έχει αυτοπειθαρχία. Να μπορεί να νικήσει το ξεμυαλιστικό αθηναϊκό κλίμα, να αγνοήσει το αιγαίο φως, να μπορεί να πει όχι στον καφέ με φίλους, να μπορεί να πείσει τον εαυτό του, χωρίς έξωθεν πίεση από το αφεντικό, ότι θα κάτσει ώρες πάνω απ το χαρτί, μπροστά στην οθόνη ή στην γραφομηχανή.(Ντάξει ρε φίλε το πήραμε το μήνυμα)

Για τον Μάρκαρη συγγραφέας είναι όχι αυτός που έχει έμπνευση αλλά που κάθεται να γράψει παρά το γεγονός ότι μπορεί και να μην έχει έμπνευση. Η έμπνευση είναι μία αφετηρία, η αρχή μόνο. Αλλά όλα τα άλλα, τα σημαντικότερα μάλιστα, είναι η τεχνική, το σύστημα και η υπομονή (point taken, λύσσαξες λέμε απαπα)

Φαίνεται ότι η λέξη "σύστημα" παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στο συγγραφικό σύμπαν του Μάρκαρη. Μας είπε ότι μία ιδέα κρίνεται αν είναι καλή μόνο να μπορεί να ενταχθεί σε ένα "σύστημα" (μυθιστόρημα ή διήγημα ή σενάριο...) αφού προηγουμένως έχει αναπτυχθεί όσο πρέπει (δηλαδή συστηματοποιηθεί).

Μας αποκάλυψε ότι γράφει χωρίς εκ των προτέρων σύνοψη, χωρίς να ξέρει,να έχει στο μυαλό του, τι θα γίνει, την πλοκή. Μας είπε δύο πολύ ωραίες φράσεις: "θέλω να ανακαλύπτω το μυθιστόρημα κατά την διάρκεια της γραφής του". Και "θέλω να ανακαλύπτω τα ίχνη του ήρωα την ώρα που γράφω".

Από τι όμως ξεκινά να γράφει; Από μία εικόνα, όπως μας είπε, μία αίσθηση. Δεν μας το ανάλυσε περισσότερο αυτό, ίσως το έχει πιο πολύ συναισθηματικά στο μυαλό του... πάντως ακούγεται πολύ απελευθερωτικό και ενδιαφέρον.

Αφηγείται πάντα σε ενεστώτα, σε πρώτο πρόσωπο και αυτό σημαίνει ότι δεν ξεκινά In media res (στη μέση της ιστορίας) και ότι  προσπαθεί συνειδητά να μην καπελώσει τον ήρωά του - που αυτός αποτελεί τον αφηγητή και όχι ο συγγραφέας. Επίσης, ακολουθεί πάντα την συμβατική χρονολογική σειρά, την γραμμική. τα πρώτα γεγονότα εξιστορούνται πρώτα.

Μεγάλοι θησαυροί υλικού είναι η οικογενειακή μας ιστορία (tell me about it), οι υπαρκτοί χαρακτήρες στην ζωή μας που λειτουργούν ως θεμέλιο για να χτίσουμε πάνω τους ήρωες μυθιστορημάτων (you bet), και ο χώρος, η πόλη. Επίσης και οι αντιφάσεις των ανθρώπων! (ακούς εσύ;)

Όσον αφορά τους χαρακτήρες έδωσε μία πολύ ωραία διάσταση στην έννοια της συγγραφής που κατά τον ομιλητή μας δεν είναι παρά η γνωριμία μας με τους ήρωές του μυθιστορήματός μας και η ανάπτυξη της σχέσης του συγγραφέα μαζί τους. (go with the flow)

Η πόλη μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο ως πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματός μας. Μας συμβούλεψε να περπατάμε στην Αθήνα, χωρίς πρόγραμμα, χωρίς σχέδιο, έτσι ώστε να την αφήσουμε να έρχεται εκείνη σε μας. Κάθε πόλη έχει ψυχή, τους ανθρώπους της δηλαδή, και αν κυκλοφορούμε μέσα και γύρω τους, ελεύθερα, χαλάρα αυτή η ψυχή θα μας μιλήσει. (άσε το κινητό συνέχεια όταν βολτάρεις και βλέπε γύρω, μύριζε, ζήσε). Πάντως αυτόν τον καιρό η Αθήνα μιλά στο Μάρκαρη πολύ θλιμμένα, όπως μας είπε. :-(

Τόνισε την σημασία της Απόστασης. Του καθαρού μυαλού απέναντι στα γεγονότα, τους ήρωες. ΑΠΟΣΤΑΣΗ πάνω απ όλα (με την Μπρεχτική έννοια του όρου - θα το ψάξω...). Άσε τη μελούρα και το συναισθηματισμό, πες την ιστορία, ξερά, καθαρά, απέριττα.

Για να δημιουργήσουμε χαρακτήρες εκτός από υπαρκτά πρόσωπα μπορεί να βασιστούμε και σε επινοημένα. Αλλά και αυτά δημιουργούνται με βάση χαρακτηριστικά υπαρκτών προσώπων.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι το πιο θρησκευτικό από όλα τα έργα τέχνης γιατί πάντα στο τέλος οι κακοί τιμωρούνται. Αυτό μας οδηγεί να πρέπει να κάνουμε τον βασικό μας ήρωα συμπαθητικό, δηλαδή πρέπει να βρούμε ταυτίσεις και θετικές πτυχές σε αυτόν ακόμα και είναι σκατοχαρακτήρας (My words)

Στο αστυνομικό ο συγγραφέας στην ουσία με αφετηρία το έγκλημα εξερευνά την κοινωνική κατάσταση, την κοινωνία και την εποχή.

Οι συγγραφείς του νότου χρησιμοποιούν πολύ την κουζίνα στο γράψιμό τους. Φαγητά, γεύματα, δείπνα, σκγηνές την ώρα του πρωινού, συνταγές που λένε ή που αγαπάνε οι βασικοί ήρωες. Τα μυθιστορήματά τους έχουν γευστική διάσταση και το φαγητό γίνεται συνδετικός ιστός ανθρώπων και ιστοριών.  Οι βόρειες είναι χειραφετημένες και τεμπέλες. Σαν την Χαλκιδική δεν έχει, επίσης.

Πως γράφει ο ίδιος: Τελειώνει τα δύο πρώτα κεφάλαια --> διορθώνει το πρώτο. Γράφει το τρίτο, διορθώνει το δεύτερο. Γράφει το τέταρτο, διορθώνει το τρίτο. Γράφει το πέμπτο, διορθώνει το τέταρτο... κ.ο.κ. Αφού το ολοκληρώσει το όλον, το δίνει στους τρεις πρώτους αναγνώστες του (εκδότη, κόρη, τον άλλο δεν το θυμάμαι - τι να πρωτοκάνω πια, στενογραφία, καφέδες, υποδοχή κοινού;) και ύστερα το ξεχνά μέχρι να έρθει δουλεμένο από επιμελητή, μερικούς μήνες μετά. Εκεί κάνει αλλαγές οριστικές και όξω από την πόρτα. φιου, ώρα για ξεκούραση.

Κάθε μέρα γράφει 10 με 2 και 4 με 8. Κάθε μέρα. Κυριακή ηνκλούντηντ. Γιορτές αργίες επίσης (φαγώθηκες)


Αγαπά τον Γιάννη Μαρή, την ποιητικότητα του Κοσμά Πολίτη που δεν την βρίσκει κούφια. Δεν μπορεί τον τύπο που έγραψε το Κουρίτσι με το Τατουάζ, αλλά και την Αγκάθα Κρίστι. Και άλλους είπε δεν μπορεί, μερικούς Σκανδιναβούς αλλά δεν τους ξέρω/θυμάμαι. (ήμουν απασχολημένος να κρατώ σημειώσεις, για να μπορείς τώρα εσύ να διαβάζεις και να κάνεις τον έξυπνο άυριο μεθαύριο σε γκομενάκια στα μπαρζ)

Μας είπε κάτι πολύ ενδιαφέρον σχετικά με την λογοτεχνία στην Ελλάδα που δεν το είχα σκεφτεί ούτε κάν εγώ (όπα ρε κράτα τα άλογά σου). Ότι λόγω της εξαιρετικής παράδοσης που έχουμε στην ποίηση η πεζογραφία επηρρεάστηκε πολύ από το ύφος της. Έτσι η μορφή, το ύφος απέκτησε μεγαλύτερη βαρύτητα από το "τι θα γίνει παρακάτω" που είναι το πιο βασικό, το πιο ουσιαστικό στην πεζογραφία. Προσοχή, δεν παραμελούμε την λογοτεχνική αξία, αλλά από μόνη της χωρίς υπόθεση δεν είναι αρκετή για να στηρίξει την μυθοπλασία στον πεζό λόγο.

Δηλαδή
Συγγραφή = μύθος, αφήγηση
Ποίηση = συναίσθημα, ύφος 

Ποτέ δεν συζητά όσο γράφει το μυθιστόρημά του για την πλοκή και τις λεπτομέρειές του. Επίσης όταν δεν είναι μπροστά στο χαρτί/pc δεν το σκέφτεται. Κάνει άλλα πράγματα. Ξελαμπικάρει. Δεν του κάνει καλό να είναι πάνω στο μυθιστόρημα συνέχεια. Αφού όταν το δουλεύει συγκεντρώνεται απολύτως σε αυτό, λογικό!

Όταν ξεκινά να γράφει ένα νέο μυθιστόρημα ξεκινά από μηδενική βάση... σαν να ανακαλύπτει ξανά την Τέχνη του. Δεν αφήνει παλιές επιτυχίες η αποτυχίες να τον σκιάζουν, τι ξεχνά. Γράφει σαν νέος.

Όταν γράφουμε δεν κάνουμε κάτι άλλο παράλληλα. Αφοσιωνόμαστε!!! (καταντά εκνευριστικό τώρα, έτσι;) δεν πλένουμε πιάτο, δεν μιλάμε τηλ, δεν πάμε γυμναστήριο να κολυμπήσουμε (ΣΚΑΣΕ)

Πρακτικά το παιγνίδι της γραφής παίζεται στο να βρούμε εκείνες τις διεργασίες που μας δίδουν την ευχέρεια να γράψουμε. Δεν υπάρχουν απαράβατοι κανόνες. Άλλος ξεκινά με σύνοψη, άλλος χωρίς. Άλλος βάζει την πόλη να "παίξει", άλλος όχι. Άλλος σκέφτεται το έργο όλη μέρα, κάθε στιγμή, άλλος μόνο όταν είναι μπροστά στο χαρτί του. Άλλος διορθώνει εκατό φορές, άλλος μόνο τρεις... ο καθένας οφείλει να βρει τον τρόπο και τη μέθοδό του. πως θα το κάνει αυτό; Μα με την αφοσίωση, με το να είναι πάνω στην καρέκλα και να γράφει ΚΆΘΕ ΜΕΡΑ (ντάξει, το κούρασες, το ξέρεις, έτσι;)

ΓΡΑΨΙΜΟ = ΜΙΑ ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ (ΑΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑ, ΜΟΝΑΞΙΑ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ, ΕΠΙΜΟΝΗ, ΥΠΟΜΟΝΗ) + ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ/ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΛΟΥΜΕ

Πολύ, πολύ χαίρομαι που τον άκουσα. Αύριο θα πάω να πάρω βιβλίο του. Ποιο να πάρω πρώτο; any ideas; any suggestions;